İran ve Çin Stratejik ortak oldu. Asrın savaşını beklemeli miyiz?

İran ve Çin’in stratejik işbirliği ve küresel dengelerin değişimi

Ağustos 2020’de, küresel dengelere etki edebilecek kapasitede bir anlaşma gerçekleşti.

Mahalli gündemlere odaklandığımız bir zamanda, İran ve Çin 25 yıllık “stratejik” bir anlaşmaya imza atıverdi. Sessiz-sedasız.

Anlaşma; basit bir “enerji” anlaşması niteliğinde değil. “Askeri-güvenlik boyutu” da olan bir anlaşma. İran ve Çin… İki “derinden işleyen” mekanizma. Düşünmek ve tedbirli olmak gerek.

İki ülke de benzer özelliklere sahip:

- İkisinin de “küresel” ve “bölgesel” emperyal vizyonu ile “fethedeceği hedefleri” var.

- İkisi de ABD ile “düşman” ve ABD ile “soğuk savaş sürecinde”, “sıcak çatışmaların eşiğinde”.

- İkisi de “sinsi-derin dehlizleri” olan “istihbarat devleti” modeline sahip.

- İkisi de “diktatöryal” rejim.

- İkisi de “Türkleri” ve birçok toplumu esareti altında tutuyor.

- İkisi de “işgalci”.

- İkisi de “komşuları için tehdit” ve “iktidar dizaynı” ile meşgul.

İran; 1979’da gerçekleştirdiği İran Devrimini, kısa sürede “sekülerleri elimine ederek, “İran İslam Devrimine” dönüştürdü. “Fars Derin Devleti” de; Şiiliği, “Şii Siyasal İslam ideolojisinin” enstrümanı haline getirdi ve “Pers coğrafyasında yeniden genişleme” için kullanmaya başladı.

İran; Pers emperyalizminin, din giydirilmiş “Neo Persçilik” modeli aslında.

İran; “Şii Siyasal İslam” olarak örgütlendiği, “Pers yayılmacılığının” merkezi.

İran; “Şii Siyasal İslam’a” ilaveten, ikinci stratejik adımını, “balistik füzelere ve nükleer silah yapabilme kapasitesine” sahip olmak, olarak belirledi.

“Kitlesel imha silahına sahip olmak”.

İran; “konvansiyonel savaş kapasitesi zafiyetini” ortadan kaldıracak, ABD ve İsrail nükleer kapasitesine karşı “caydırıcılık” oluşturabilecek, İsrail’i “tek hamlede yok edebilecek” nükleer silaha sahip olmayı, “Şii Siyasal İslam ideolojisinin” vazgeçilemez hedefi olarak görmekte.

İran’ın nükleer silah kapasitesine sahip olması, tek başına; İsrail’in varlığı ile izah edilemez.

“Nükleer kapasite”; Türkiye ve bölgedeki Arap ülkeleri ile “konvansiyonel seviyedeki rekabeti” hesap dışı bırakır ve İran’ın, “stratejik baskı oluşturabilen bir ülke” konumuna “sıçramasını” sağlar. Çok ciddi ve riskli bir kapasite.Bölgedeki bütün dengeleri İran lehine değiştirir.

Yani, “İsrail düşünsün” demekle geçiştirilecek bir mesele değil.

İran’ın üçüncü en önemli stratejik adımı ise, “paramiliter güç kapasitesine sahip olmak.” Paramiliter güç bakımından İran, bölgenin bir numarası. 40 yıllık bir tecrübeye sahip. Lübnan, Suriye, Irak, Yemen, Bahreyn gibi birçok “sıcak çatışma alanlarında denenmiş” paramiliter güçleri var.

İran, bütün bölge ülkelerindeki Şii inanca sahip toplumları; “ideolojize-organize-ajite-hareket ettirebilme-yönetebilme-savaştırabilme” kapasitesine sahip. “Hizbullah”, “İslam Devrimi Muhafız Birlikleri”, “Kudüs Gücü”, “Kataib Hizbullah” gibi yarı askeri yapılarla sahada fiilen çatışıyor.

İran’ın Lübnan’daki Hizbullah’a yıllık desteği 1 milyar dolar civarında. Bu size bir fikir verebilir.

İran; sürekli geliştirdiği bu kapasitesi nedeniyle de, ABD ve İsrail ile bazı Arap ülkelerinin “hedefi”. İran, Proxy güçleri ile “ucu açık” bir savaşın içinde.

Bir de Çin’e bakalım.

Çin, kendine özgü geliştirdiği “Maoist-Kapitalist” rejimle; bütün halkını köle haline getirmiş, kölelerini makinaların çarklarına dönüştürmüş, acımasız bir “diktatörlük.” İnsan öğüten-tüketen, karşılığında ucuz üretim yapan dev bir sanayi.

Çin’in “emperyal silahı” artık “Maoizm” değil, “ucuz üretim kapasitesi”.

Ucuz üretim kapasitesi; “faşist bir yönetimi”, “esaret altında yönetilen bir toplumu”, “üretimde kullanabileceği kaynaklara ulaşabilmeyi”, “ürettiklerini de pazarlara ulaştırabilmeyi” gerekli kılmakta.

Çin bu nedenle; içeride halkını “askeri diktatöryal rejimle” zapt ederken, “bir kuşak bir yol” projesi ile “kaynaklara ve pazarlara erişimi” güvenli hale getirmeye çalışmakta. Bu da Çin’i, giderek büyüyen “askeri güç” haline dönüştürüyor. Savunma bütçesi 200 milyar dolar.

Çin’in bu ihtiyaçları, ABD ile Güney Asya ve Afrika’da “ucu açık bir rekabete” girmesini gerektirmekte. İran’la yapılan anlaşmaya göre, yeni rekabet alanı Orta Doğu. Bu rekabet, “askeri güç kullanımını” da kapsayacak gözükmekte.

ABD; Çin’in yeni stratejik silahı olan “ucuz üretim kapasitesine” karşı, son yıllarda “ticaret savaşlarını” başlattı. Çin’in ucuz üretim gücü ile ABD üretim gücünün baş edebilmesi zor.

“Ticaret savaşlarında başarı”, ABD’nin “bir kuşak bir yol projesini” bloke edebilmeyle de alakalı olacak. Bu nedenle ABD; Çin’e giden enerjiyi “istediğinde kesebileceği-sınırlandırabileceği” bir yapı oluşturması zorunlu. Çin de, kesintisiz enerjiyi garanti altına almak zorunda.

“Asrın rekabeti” sürecini yaşadığımız bu zamanda, meydana gelen gelişmeleri ve Çin-İran’ın “stratejik müttefiklik tercihini”, bu tablo üzerinden de okumak uygun olur.

Çin; sıkışan “Pers egosunun” açtığı kanallardan, İslam Dünyasına ve Orta Doğu’ya “girmeye”, yeni bir “küresel rekabet alanı” oluşmaya çalışıyor. Son derece stratejik bir eşik.

Bu yeni rekabet alanı, savaşlara sahne Orta Doğu’da askeri tedbirleri de kapsamak zorunda. Çin’in; askeri “yükümlülüklerini” artırması, askeri etki alanını Orta Doğu’ya doğru “genişletmesi”, yerel aktörlerle “nükleer işlere ve balistik füze işlerine bulaşması”, belki de “paramiliter savaşlara” karışması, gibi son derece tehlikeli oyunlara neden olacak gözüküyor.

Çin’in, “Şii Siyasal İslam’ı” ile el sıkışması, Çin’in Ortadoğu’ya “nüfuzunda”, tehlikeli ancak “çarpan etkisi” hayli yüksek “içinden çıkılması çok zor” bir formülü gündeme taşıyacak.

Mevcut rekabetin, “asrın savaşının nedeni olabileceğini” dikkatlerden uzak tutmamak gerek.

Hatırlarsanız, Çin-Pakistan’la “bir kuşak bir yol” projesi kapsamında, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) oluşturma anlaşması yapmış idi. Doğu Türkistan-Kaşgar’dan, Pakistan-Gwadar limanına inen, 3000 Km’lik ticaret koridoru için 60 milyar dolarlık bir anlaşma yapılmıştı.

Ardından gelen gelişmelere dikkatli baktığımızda, aslında “bizim dünyamızda görülmese de”, şiddetli ve zincirleme reaksiyonların, dozu gittikçe artan bir şekilde, sürdüğünü fark edebiliriz.

Hindistan, Keşmir’in işgal ettiği bölgesini, topraklarına kattı. Bu adımın, Hindistan-Pakistan gerilimini artıracağı ve buna bağlı olarak Keşmir bölgesini “sıcak çatışma” içine çekeceği açık.

Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru da işte tam bu bölgeden geçiyor, Keşmir’den.

İran'la yapılan anlaşmaya bağlı olarak İran güneyinden alınan ve milyarlarca dolar yatırımla, büyük bir liman haline getirilecek olan Chabahar balıkçı limanı bu riski azaltacak.

Canımız Uygurlara kurban olsun, umalım özgür olsunlar. Ama adımlarında elbette dikkatli olsunlar. Hesaplarını iyi yapsınlar. Uygur meselesindeki tansiyonun “küresel ölçekte yükseltilmesi” de, bu rekabetle uyumlu gözüküyor. Dikkat etmeliler.

Afganistan’da ABD-Taliban uzlaşısı, Taliban’ın Afganistan yönetimine dahil edilmeye çalışılması, “Sünni Siyasal İslam’ın”, Pakistan toplumsal dengelerine de etki edecek şekilde aktive edilmesine kapı aralaması anlamı taşır. Pakistan'da yüksek oranda Taliban'ı oluşturan Peştun etnik unsuru yaşamaktadır. İran’ın, bu barıştan rahatsız olması ve “Sünni Siyasal İslam’ının” diğer paramiliter unsurlarından olan, Afganistan IŞİD’inin yapılanmasını alevlendirmesi dikkat çekicidir.

Bölgeyi ve meydana gelecek olayları, bu stratejik mücadelenin adımları olarak görmek gerek.

Çin ve İran, söz konusu anlaşma ile ne yapmaya çalışıyor?

İran, politik emellerine hizmete “amade” dev gibi bir gücü arkasına almaya çalışıyor. 400 milyar dolarlık bir anlaşma. Petrol ve gazı satabileceği bir süper güçle stratejik bağlantı. Dünya’nın petrol akışının geçtiği Hürmüz Boğazı’nda, Çin askeri güvencesi veya en azından Umman Denizinde askeri güvence. Askeri ve güvenlik alanında işbirliği ve güvence. Yeni silah teknolojilerinde işbirliği. Uluslararası kuşatılmışlıktan kurtulma. Ekonomik destek sayesinde, bölgede Şii Siyasal İslam eylemlerini sürdürebilme. Tam 25 yıllığına varlık garantisi.

Çin ise; Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru Keşmir’deki sıcak çatışmalar nedeniyle kesintiye uğrarsa, İran-Afganistan-Doğu Türkistan üzerinden, Avrupa'ya ulaşabileceği karasal bağlantı elde edebilme. Körfez’deki İran deniz yolları haklarından istifadeyle, enerji akışını sürdürebilme. Mümkün olmazsa, İran petrolünü Umman denizi karşısında oluşturulacak yeni, dev limana, Chabahar limanına, aktarma ve buradan Çin gemileriyle Çin’e transfer edebilme yeteneği kazanma.

Görünürde masum gözüken bu anlaşma, “küresel ve bölgesel dengeleri bozabilecek nitelikte”.

Bu anlaşmanın, İran’ı “kontrol edilemez kapasiteye” yükselteceği kesin. Özellikle balistik füze ve nükleer silah kapasitesi açısından. 

İsrail’in “güvenliğinden” bahsetmek mümkün olmaz. Trump için, “sıcak savaştan” başka çözüm kalmaz.

İran doğusundan Çin’e kadar olan bölge (Afganistan, Doğu Türkistan) ilaveten Pakistan-Hindistan, sıcak çatışmaların yeni alanı olur.

Çin, ABD ile yürüttüğü “küresel rekabette”, paha biçilmez bir “partner” elde etmiş olur.

Çin, “enerji güvenliği” için çok önemli bir adım atmış olur. ABD veya Rusya kontrolünde olmayan bir ülke ile enerji işbirliği sağlar.

Ancak olabilecekler ve taşıyacağı riskler, bu anlaşmanın uygulanabilirliğini, derin şüphe altında bırakır.

Zira anlaşma, küresel dengeleri değiştirebilecek sonuçlara gebedir.

Mevcut "küresel patron" ABD, bu konuda "savaşı" göze alabilecek gözüküyor.

Ya da, İran "demokratikleşerek" bu anlaşmayı askeri hedeflerinden uzaklaştıracak ve normal ticari anlaşma ölçüleri içerisinde uygulayacak.

Büyük riskler ve büyük savaşlar çağı sanırım ufukta.